Ακολουθεί κείμενό μου που δημοσιεύθηκε στην ομάδα "Χορτοφάγοι γονείς που μεγαλώνουν χορτοφάγα παιδιά" (Κυριακή 16/10/2016), με θέμα την ενδυνάμωση των γονέων στην απόφασή τους να μεγαλώσουν vegan παιδιά. Η αφορμή ήταν κάτι παιδαριώδεις ιδέες ότι δεν πρέπει κανείς να κάνει "ρούπι" στο θέμα της παιδικής διατροφής χωρίς την έγκριση του παιδιάτρου, και αντίστοιχα στον θέμα της διατροφής της εγκύου χωρίς την έγκριση του γυναικολόγου. Κατά την γνώμη μου, τέτοιες ιδέες, εκτός από ανασφάλεια υποκρύπτουν και μία στάση που εν τέλει είναι αντίθετη προς την ειλικρινή υποστήριξη και ενθάρρυνση ενός vegan τρόπου ζωής. Το κείμενο επίσης περιλαμβάνει στο τέλος του ενδεικτική ενημερωτική επιστολή προς παιδαγωγούς που θα τύχει να έχουν υπό την επίβλεψή τους vegan παιδιά.
Vegan ανατροφή, ενδυνάμωση/empowerment, και «ειδικοί»
Η ομάδα υπάρχει κυρίως για να υποστηρίζει την οικογένεια που
έχει κάνει την δύσκολη (σε χώρο και χρόνο) επιλογή του να μεγαλώσει τα παιδιά
της ως vegan. Η υποστήριξη αυτή χρειάζεται διότι το να μεγαλώσεις ως vegan ένα
παιδί την σημερινή ημέρα είναι μία επιλογή γεμάτη καθημερινές προκλήσεις.
Πολλοί, δυστυχώς, δεν το κατανοούν αυτό. Νομίζουν ότι η φυτοφαγία έχει να κάνει
μόνο με την επιλογή της διατροφής και ίσως της υγείας και αγνοούν ότι, ειδικά
όταν μεγαλώνεις παιδιά, υπάρχει μία σειρά από άλλες προκλήσεις που πρέπει να
είσαι έτοιμος να αντιμετωπίσεις, συχνά δρώντας proactively, δηλ. πριν το
πρόβλημα δημιουργηθεί, ακριβώς για να το αποτρέψεις.
Κάποιοι, επιμένουν ότι η επιλογή τού να ταΐζεις τα παιδιά
σου φυτοφαγικά πρέπει να περνά ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΑ μέσα από την σύμφωνη γνώμη και την
αποδοχή του «ειδικού», του παιδιάτρου. Εγώ, ως vegan μητέρα που μεγαλώνω και τα
παιδιά μου ως vegan, διαφωνώ. Διαφωνώ ότι ένα υγιές παιδί πρέπει να τρώει αυτό
που θα πει ο παιδίατρος υποχρεωτικά. Και διαφωνώ για πολλούς λόγους που θα
ήθελα εδώ να αναλύσω.
1. The Big Chill:
Διαφωνώ διότι κατανοώ καλά τι σημαίνει στην πράξη η ιδέα των
παραπάνω ατόμων. Στην πράξη, αυτοί που ισχυρίζονται αυτό, δεν υποστηρίζουν
ειλικρινά την vegan επιλογή, αλλά αντιθέτως υποστηρίζουν κεκαλυμμένα την
διατήρηση του status quo και της ανατροφής με ζωικά προϊόντα. Και αυτό διότι
είναι προφανές σε όποιον έχει επαφή με τον χώρο, ότι οι vegan και οι vegan
friendly παιδίατροι στην Ελλάδα είναι τόσοι λίγοι και τόσο ελλιπώς ενημερωμένοι
για όλες τις πιθανές πτυχές του θέματος, που εκ των πραγμάτων δεν μπορεί να
καλυφθεί αυτή η ανάγκη. Με άλλα λόγια, η προσφορά δεν επαρκεί για να
ικανοποιήσει την ζήτηση.
Για παράδειγμα, πώς θα είναι κάποιος γονιός συνεπής με την
επιλογή του veganism αν ο παιδίατρος που έχει επιλέξει για πολλούς άλλους
λόγους (π.χ. τον εμπιστεύεται για την εν γένει επιστημονική κατάρτισή του) δεν
είναι γνώστης ή, ακόμη περισσότερο, αν είναι αντίθετος με αυτήν την διατροφή;
Όπως καλά γνωρίζουμε, πολλοί κατά τεκμήριο καλοί ιατροί είτε δεν γνωρίζουν,
είτε είναι αντίθετοι με την φυτοφαγία.
Τόσο γεωγραφικά όσο και πληθυσμιακά, αυτή είναι η ατυχής
πραγματικότητα που έχει να αντιμετωπίσει το 99,9% των vegan γονιών. Δεν είναι
άλλωστε τυχαίο ότι ενώ υπάρχουν πολλές ομάδες για φυτοφάγους γονείς, μεμονωμένα
άτομα, οικογένειες, δεν υπάρχει ακόμη ομάδα των vegan (ή plant based)
παιδιάτρων. Η ομάδα μας θα ήταν η πρώτη που θα υποστήριζε μία τέτοια ομάδα,
αλλά είναι ηλίου φαεινότερον ότι βρισκόμαστε πολύ μακριά από αυτό. Γι' αυτό, ας
επιστρέψουμε στην πραγματικότητα και στο τώρα.
"Τι θα φάει το βίγκαν παιδί μου τώρα, σήμερα,
αύριο;" ρωτούν οι (φυτοφάγοι) γονείς. Οι γονείς δεν θέλουμε απάντηση
αύριο, όταν υπάρξει ένας ικανός αριθμός vegan παιδιάτρων, αλλά σήμερα. Και όσο για
τους vegan “friendly” παιδιάτρους, αυτοί δείχνουν απλά κατανόηση και σεβασμό
στην επιλογή, σε καμμία όμως περίπτωση δεν είναι ικανοί (το λένε άλλωστε) να
υποστηρίξουν και να κατευθύνουν ενεργά και έγκυρα την επιλογή της vegan
διατροφής.
Για έμφαση, επαναλαμβάνω, λοιπόν, ότι στην πράξη, αν πρέπει
ο παιδίατρος να μας κατευθύνει στην επιλογή μας, αυτό θα πει ότι οι
περισσότεροι (99,9% τουλάχιστον) εκ των vegan γονέων θα πρέπει να εγκαταλείψουν
την προσπάθεια, και να αρχίσουν να δίνουν ζωικά στα παιδιά τους (καθώς αυτό
λέει το 99,9% των παιδιάτρων). Η απάντηση ότι υπάρχουν 2-3 παιδίατροι που είναι
vegan friendly και ότι αυτοί θα μπορούσαν να καλύψουν την ανάγκη όλης της
επικράτειας είναι προφανώς μη ρεαλιστική (για να μην πούμε υποκριτική) και
δείγμα άγνοιας του χώρου, από όσους την προτείνουν. Είναι προφανές ότι δεν
μεγαλώνουν vegan παιδιά, δεν γνωρίζουν το θέμα και τις προκλήσεις που το
συνοδεύουν, και καταφεύγουν υποκριτικά σε εύκολα και μεγαλόστομα ευχολόγια.
Δυστυχώς, όμως, αν υποθετικά προχωρήσουμε τον συλλογισμό των
παραπάνω ατόμων στην λογική του συνέχεια, είναι ρεαλιστικό σενάριο το να
οδηγηθούμε σε εντελώς απαράδεκτες καταστάσεις ανελευθερίας, όπως για παράδειγμα
την δημιουργία καταλόγων ανά γεωγραφική περιοχή όπου υπάρχουν vegan friendly
παιδίατροι, και την άρνηση του δικαιώματος ανατροφής vegan παιδιών σε περιοχές
όπου δεν υπάρχουν τέτοιοι παιδίατροι.
- Πού μένεις;
- Στην Κρήτη.
- Στην Κρήτη δεν έχουμε vegan friendly παιδίατρο αυτήν την
στιγμή, ως εκ τούτου, μέχρι νεοτέρας, η vegan ανατροφή είναι παράνομη στην
Κρήτη, καθώς κανένας «ειδικός», κανένας παιδίατρος δεν μπορεί να την
υποστηρίξει.
Ακούγεται ίσως αστείο, αλλά με παρόμοια ιδεολογική αφετηρία
(την υποτιθέμενη ασφάλεια των παιδιών, «το καλό τους») κάποιοι πολιτικοί στην
Ιταλία έφτασαν να συζητούν το καλοκαίρι την ιδέα της ποινικοποίησης της
επιλογής της ανατροφής παιδιών με vegan διατροφή. Τέτοιες ιδέες, όπως ελπίζω να
είναι προφανές, το μόνο που προκαλούν είναι "Την μεγάλη
ανατριχίλα..."
2. The medicalisation cultural
fallacy:
Επιπλέον όμως, η ιδέα ότι ένα υγιές παιδί και μία υγιής
οικογένεια πρέπει να πάρει την σύμφωνη γνώμη του παιδιάτρου (για τα παιδιά),
του γυναικολόγου-μαιευτήρα (για την μαμά), του παθολόγου ή καρδιολόγου (για τον
μπαμπά) για μία επιλογή τόσο απλή και καθημερινή όπως το τι θα μαγειρέψω απόψε,
δεν είναι παρά μία προσπάθεια μη αναγκαίας ιατρικοποίησης (unnecessary
medicalisation) της ζωής και των επιλογών μας. Η κακώς εννοούμενη
ιατρικοποίηση, δηλαδή εκεί όπου δεν χρειάζεται, είναι ένας από τους
σημαντικότερους λόγους που έχουμε, για παράδειγμα, τόσες αχρείαστες καισαρικές
στην Ελλάδα (και γενικά στον ανεπτυγμένο κόσμο όπου ισχύουν τα ίδια), ή, τόση
μεγάλη και αλόγιστη χρήση αντιβιώσεων και φαρμάκων, αλλά και τέτοια κατάχρηση
διαγνωστικών και απεικονιστικών εξετάσεων.
Μάλιστα, θα έλεγα ότι είναι και ένας από τους λόγους που
τόσοι καλοπροαίρετοι άνθρωποι απομακρύνονται καθημερινά από την συμβατική
ιατρική απογοητευμένοι, απεμπολώντας έτσι το δικαίωμά τους να απολαύσουν τα
πραγματικά οφέλη της (βλ. ενδεικτικά μαζικό αντιεμβολιαστικό κίνημα), και την
ίδια στιγμή πέφτουν με τα μούτρα στην κακώς εννοούμενη εναλλακτική ιατρική (βλ.
μη αποδεδειγμένες εξετάσεις και θεραπείες).
Η εντεινόμενη αυτή μη αναγκαία ιατρικοποίηση κάθε μας
δραστηριότητος, εκτός από το ότι δημιουργεί πολίτες με μεγαλύτερη ανασφάλεια
και μικρότερη ελευθερία σε κάθε απλή επιλογή τους [1], επιπλέον δεν έχει φανεί
ότι οδηγεί σε καλύτερα αποτελέσματα υγείας για τον πληθυσμό:
Λίγοι, για παράδειγμα, ακόμα και γιατροί, γνωρίζουν ότι η
χαμηλού κινδύνου γέννα στο σπίτι έχει την ίδια ασφάλεια και μικρότερο κίνδυνο
για αχρείαστες παρεμβάσεις σε σχέση με την χαμηλού κινδύνου γέννα στο
μαιευτήριο (ενδεικτικά εδώ [2]). Ήταν ένας από τους λόγους που γεννήσαμε με
αυτοπεποίθηση στο σπίτι και τα δύο παιδιά μας. Κι όμως αν πεις ότι θα
προσπαθήσεις να γεννήσεις στο σπίτι, οι περισσότεροι θα σε πουν ανεύθυνο
επικαλούμενοι τους «ειδικούς».
Λίγοι, δυστυχώς, ακόμα και γιατροί, γνωρίζουν ότι τα
προγράμματα προσυμπτωματικού ελέγχου (screening) καρκίνου μαστού και προστάτη
έχουν από ελάχιστο μέχρι καθόλου όφελος, ενώ συγχρόνως έχουν τεράστιο κόστος σε
χρήμα, σε απώλεια υγείας, και βέβαια σε συναισθηματικό βάρος (ενδεικτικά εδώ
[3]) . Κι όμως, αν πεις ότι δεν κάνεις μαστογραφία ή εξέταση PSA, οι ίδιοι θα
σε κατηγορήσουν πάλι για ανευθυνότητα φυσικά επικαλούμενοι τους γνωστούς
«ειδικούς». Υπενθυμίζω ότι πριν περίπου έναν χρόνο ο τότε Υπουργός Υγείας κ.
Κουρουμπλής, είχε δηλώσει ότι θέλει να «επιβάλλει και να υποχρεώσει τον
ελληνικό λαό σε 6 εξετάσεις προληπτικές που πραγματικά μπορούν να σώζουνε ζωές»
και ότι «θα πούμε ότι όποιος δεν πάει, δεν θα τον καλύψουμε ασφαλιστικά άμα
συμβεί κάτι» [4]! Και φυσικά η μαστογραφία και η μέτρηση του PSA ήταν μέσα σε
αυτές. Θα έβαζε δηλαδή ως ρήτρα την ΥΠΟΧΡΕΩΤΙΚΗ συμμετοχή σε προγράμματα
αμφιβόλου αποτελέσματος προκειμένου συνεπείς φορολογούμενοι με ισχύουσα
ασφαλιστική κάλυψη να μπορούν να δικαιούνται ιατρικής φροντίδας αν προέκυπτε
αργότερα κάποιο σχετικό πρόβλημα υγείας. Θα ήταν αστείο αν δεν ήταν τρομακτικό.
Πρόκειται για «Την μεγάλη ανατριχίλα», the sequel! Αλλά είπαμε, η ιδεολογική
αφετηρία όλων αυτών των προτάσεων είναι η ίδια, «για το καλό μας»!
Λίγοι, τέλος, γνωρίζουν ότι σε νόσους τελικού σταδίου, οι
συνεχείς νοσηλείες έχουν ελάχιστα να προσφέρουν σε προσδόκιμο ή ποιότητα ζωής,
ενώ την ίδια στιγμή ο ασθενής χάνει πολύτιμο χρόνο από το να είναι με τους
δικούς του, στο σπίτι του. Κι όμως, αν δηλώσεις ότι επιθυμείς να μην
νοσηλευτείς εσύ ή ο άνθρωπός σου, αλλά να υποστηριχτεί η επιθυμία σου να
αντιμετωπίσεις τα συμπτώματα στο σπίτι, θα ακούσεις πάλι τα ίδια, τα γνωστά,
γιατί έτσι λένε οι «ειδικοί».
Σε μία Χώρα σαν την Ελλάδα, χωρίς ούτε έναν παιδίατρο vegan,
ικανό να υποστηρίξει υπεύθυνα έστω και μία οικογένεια πόσο μάλλον όλες τις
γεωγραφικές περιοχές όπου βρίσκονται vegan οικογένειες, το να έρχονται κάποιοι
και να λένε ότι τα υγιή παιδιά (προφανώς δεν μιλώ για όταν έχουν κάποιο χρόνιο
ή οξύ πρόβλημα υγείας) πρέπει να θέτουν την διατροφή τους υπό την έγκριση του
παιδιάτρου, είναι επί της ουσίας μία παραδοχή ότι αυτοί οι ίδιοι δεν
υποστηρίζουν την vegan επιλογή. Εκτός κι αν έχουν να μας προτείνουν έναν vegan
καταρτισμένο παιδίατρο σε κάθε γειτονιά της Χώρας, οπότε με χαρά να το ακούσω.
3. Raising vegan children: More than just a(nother) diet
Αλλά αλήθεια, ακόμη κι αν υπάρχει ένας vegan friendly παιδίατρος
που θα μας δώσει την διατροφή που πρέπει να δίνουμε στα παιδιά μας, αυτό δεν
είναι παρά ένα, μικρό μόνο, κομμάτι της επιλογής να μεγαλώνεις vegan παιδιά.
Για παράδειγμα, ποιος θα έρθει μαζί μας στο σχολείο να εξηγήσει τί μπορούν να
φάνε και τί όχι τα παιδιά, ο παιδίατρος; Ή στα πάρτυ, ποιος θα μαγειρέψει το
γλυκό εκείνο που θα μπορέσει να φάει το βιγκανάκι μας για να μην νιώσει
αποκλεισμένο από την χαρά των φίλων του; Πάλι ο παιδίατρος; Ή ποιος θα είναι
αυτός που θα εξηγήσει στην δασκάλα με πειστικά επιχειρήματα γιατί το μικρό μας
δεν θα ακολουθήσει στην εκδρομή στο Αττικό Πάρκο και ότι καλό είναι να σκεφτούν
εναλλακτικές «εκπαιδευτικές» δραστηριότητες; Πάντα ο παιδίατρος φαντάζομαι…
Αυτό που δεν γίνεται κατανοητό σε όσους επικαλούνται την
υποχρέωση να ακούμε τους ειδικούς ιατρούς είναι ότι εδώ δεν μιλάμε για μία
νόσο, μιλάμε για μία επιλογή τρόπου ζωής. Και για να την υποστηρίξουμε
πειστικά, πρώτα στον εαυτό μας και μετά στα ίδια μας τα παιδιά, πρέπει εμείς οι
ίδιοι να την έχουμε βιώσει, να την έχουμε μελετήσει και κατανοήσει, να την
έχουμε κάνει εν τέλει κτήμα μας. Μόνο έτσι χτίζεται το empowerment εκείνο, η
ενδυνάμωση που χρειάζεται για να υποστηρίξεις μία επιλογή η οποία, ως γνωστόν
σε όσους έχουν vegan παιδιά, έχει κυριολεκτικά καθημερινές προκλήσεις.
Η διαρκής επίκληση του «ειδικού» το μόνο που κάνει είναι να
μας δημιουργεί ανασφάλεια στο να πάρουμε τον έλεγχο της επιλογής του τρόπου
ζωής μας. Έτσι, στην πρώτη «δυσκολία» θα καταλήξουμε ότι δεν πειράζει, ας
ρίξουμε κι εμείς λίγο νερό στο κρασί μας, ας μεγαλώσουμε κι εμείς το παιδί μας
ως «σχεδόν vegan», άλλωστε το είπε κι ο παιδίατρος ότι «δεν πειράζει να φάει
και λίγο συκώτι τώρα που οι εξετάσεις έδειξαν χαμηλό σίδηρο, καλό θα του
κάνει», «δεν πειράζει να φάει και μία τούρτα με ζωικά, θα κοινωνικοποιηθεί πιο
εύκολα με τα άλλα παιδιά, άρα και πάλι καλό θα του κάνει», και «δεν πειράζει να
φάει λίγο κρέας/αυγό/ψάρι, χρειάζεται πρωτεΐνη τώρα που έχει ίωση». Το είπε κι
ο παιδίατρος άλλωστε, κι είναι και vegan friendly…
Εν τέλει, συν τω χρόνω, παρά τις καλές μας προθέσεις, απλά
θα καταλήξουμε να θυμόμαστε ότι κάποτε ήμασταν vegan αλλά, όταν ήρθαν τα
παιδιά, ήταν δύσκολο να το συνεχίσουμε. Κι αν σας φαίνεται αστεία η περιγραφή,
κακώς. Ακριβώς αυτό δείχνουν οι μελέτες, τόσο για τον πολύ μεγάλο αριθμό των πρώην
vegans (>70% των vegans πάει πίσω στην παμφαγική διατροφή σύμφωνα με κάποιες
μελέτες, βλ. π.χ. [5]), όσο και για τους λόγους που το σταμάτησαν (λόγοι
«υγείας» όπως διατροφικές ελλείψεις όπως π.χ. αναφέρω παραπάνω για τον σίδηρο
και την πρωτεΐνη, αλλά και δυσκολίας στην καθημερινή υιοθέτηση).
Υπό αυτό το πρίσμα, ελπίζω να γίνεται πιο κατανοητή η
συνειδητή στάση μου να θεωρώ την ανατροφή των παιδιών μία μη-παθολογική
διαδικασία που δεν έχει κανέναν λόγο να περνά υποχρεωτικά από το σύστημα υγείας
όσο τα παιδιά μας είναι υγιή και αναπτύσσονται φυσιολογικά. Αυτό δεν σημαίνει
ότι ο παιδίατρος πρέπει να έχει άγνοια της διατροφής μας. Προφανώς όλα τα
παιδιά πρέπει να παρακολουθούνται από τον παιδίατρό τους τακτικά και μεταξύ
άλλων ο παιδίατρος πρέπει να ενημερώνεται αλλά και να ενημερώνει (αν και όσο
μπορεί) για θέματα διατροφής. Απλά, αν πραγματικά θέλουμε να υποστηρίξουμε την
επιλογή του να μεγαλώσουμε vegan παιδιά, θα πρέπει να αποδεχτούμε την
πραγματικότητα ότι ο παιδίατρος δεν είναι αρκετός. Στο θέμα της vegan διατροφής
παιδιών στον Ελλαδικό χώρο, ο παιδίατρος δεν είναι ούτε αναγκαίος αλλά και ούτε
ικανός, όπως λέμε στην επιστήμη (neither necessary, nor sufficient). Ειδικά
δεδομένου ότι η παροχή παιδιατρικών υπηρεσιών στην Ελλάδα είναι εντελώς ξένη με
την ουσιαστική υποστήριξη της συνολικής επιλογής μίας οικογένειας για vegan
ανατροφή παιδιών. Συνεπώς υποστηρίζω σθεναρά την μη ιατρικοποίηση αυτής της
επιλογής χωρίς επαρκή λόγο (όπου δηλ. δεν υπάρχει παθολογία).
Μάλιστα, είμαι της άποψης ότι αυτοί οι “vegans” που
υποχρεωτικά θέλουν να εξαρτώμαστε από τις διατροφικές γνώσεις του παιδιάτρου
μας, στην ουσία ασκούν αυτό που ένας πραγματικός plant based γιατρός (και όχι
απλά vegan friendly) στην Ελλάδα ονομάζει ως medical bullying. Την διαδικασία
δηλαδή αποδυνάμωσης του ατόμου μέσω της επίκλησης των συνηθισμένων/εδραιωμένων
πρακτικών του συστήματος υγείας, όταν αντί για επιλογές που να συνάδουν με τις
επιθυμίες και τις αρχές του, του προσφέρονται μονόδρομοι και τελεσίγραφα [6].
Και όπως το είδαμε σε όλες τις προηγούμενες περιπτώσεις, όλα αυτά «για το καλό
μας», γιατί ο Big Brother knows better… Άλλωστε, και εδώ στην ομάδα μας, πριν
λίγες ημέρες, πρώην μέλος δήλωσε εγγράφως και ανερυθριάστως, χωρίς ίχνος
επίγνωσης του βαθμού αυτό-εξευτελισμού, ότι αποχωρεί μεν από την ομάδα, αλλά θα
μας παρακολουθεί (!) μέσω της κλειδαρότρυπας (από «λογαριασμό φίλου»). Υποθέτω,
όπως καλά μάθαμε μέχρι τώρα την καραμέλα τους, πάλι για «το καλό μας»… Πλήρης
έλλειψη αξιοπρέπειας δηλαδή. Κρίμα…
Η σημερινή αχρείαστη ιατρικοποίηση κάθε μας δραστηριότητας
και ενέργειας είναι μέρος του προβλήματος, μέρος του γιατί τόσοι πολλοί γονείς
αλλά και φορείς (σχολεία, νοσοκομεία) νιώθουν τεράστια ανασφάλεια αλλά και
σύγχυση για την πιο απλή των καθημερινών αποφάσεων, τι θα φάμε απόψε. Και έτσι
καταλήγουμε να ασχολούμαστε με το δέντρο (nutrients) και να μην βλέπουμε το
δάσος (food). Και στην πορεία βλέπουμε να ξεδιπλώνονται ανάγλυφα μπροστά στα
μάτια μας, τόσο το medicalisation cultural fallacy όσο και το medical bullying,
και τα δύο συνεργαζόμενα προκειμένου να μειώσουν τους βαθμούς ελευθερίας μας
στην ανατροφή των παιδιών μας.
MOVING FORWARD
Ένας από τους χώρους όπου επικρατούν τέτοια στερεότυπα σαν
αυτά που αναφέρω παραπάνω είναι και τα σχολεία των παιδιών μας. Το αποτέλεσμα
είναι τα vegan παιδιά και οι γονείς τους να αντιμετωπίζονται άλλοτε καχύποπτα
και άλλοτε με απορία από τους δασκάλους τους και από τους άλλους γονείς, κάτι
που περνά και στο υποσυνείδητο των συμμαθητών τους, με αποτέλεσμα να δημιουργείται
ένα υπόστρωμα για την μη ισότιμη αποδοχή τους από τον μικρόκοσμό τους.
Προφανώς, το θέμα είναι πολύ σοβαρό. Η απάντηση φυσικά των ανθρώπων που αναφέρω
παραπάνω είναι γνωστή: μιλήστε με τους «ειδικούς» (παιδαγωγοί, ψυχολόγοι,
δάσκαλοι, παιδίατρος σχολείου), αυτοί ξέρουν, αυτοί θα σας κατευθύνουν.
Λοιπόν, επειδή καλό είναι να σοβαρευτούμε, κι επειδή οι
«ειδικοί» δεν ξέρουν τίποτα σε σχέση με το συγκεκριμένο θέμα για να κατευθύνουν
την στρατηγική της οικογένειας και του σχολείου, είναι προφανές ότι εμείς, οι
γονείς, είμαστε πάλι αυτοί που πρέπει να αναλάβουμε ενεργητική δράση, ώστε τόσο
οι ειδικοί όσο και το Σχολείο συνολικά ως θεσμός, να σταθεί αρωγός σε αυτήν την
σημαντική για εμάς απόφαση. Με αυτά λοιπόν τα δεδομένα, σας παραθέτω παρακάτω
το κείμενο το οποίο εμείς παραδώσαμε οικογενειακώς στις δασκάλες του σχολείου
των παιδιών μας, στην αρχή της χρονιάς, στην προσπάθειά μας να τις ενημερώσουμε
για την διαφορετικότητά μας και να ανοίξουμε αυτόν τον διαρκή διάλογο ώστε να
νιώσουν πιο άνετα και να κατανοήσουν καλύτερα το θέμα και το παιδί μας.
Γράφτηκε σε στενότητα χρόνου, αλλά ίσως είναι μια καλή βάση.
Προφανώς κάθε σχόλιο, προσθήκη, ιδέα, ερώτηση θα είναι χρήσιμες, ώστε σταδιακά
να προσπαθήσουμε να φτιάξουμε κάτι άρτιο για να μπορούμε όλοι μας να κάνουμε
όσο πιο ομαλή την προσαρμογή τόσο των παιδιών μας όσο και των ίδιων των
δασκάλων σε νέα δεδομένα. Όπως είναι προφανές, το κάνουμε μόνοι μας, εμείς οι
γονείς, γιατί αν περιμέναμε από τους αντίστοιχους "ειδικούς" για την
κατάλληλη ενημέρωση των σχολείων, των δασκάλων, και των συμμαθητών των παιδιών
μας για την διαφορετικότητά μας, τότε, ζήτω που καήκαμε. Τα παιδιά μας ΤΩΡΑ
ζουν και ΤΩΡΑ μεγαλώνουν. Και μεγαλώνουν γρήγορα. Δεν υπάρχει καμμία πολυτέλεια
χρόνου να περιμένουμε τους "ειδικούς" πότε θα ανοίξουν τους ορίζοντές
τους και θα γίνουν vegan ή vegan friendly για να μπορέσουν να σταθούν αρωγοί
στην επιλογή μας αυτή. Μακάρι να ήταν αλλιώς, αλλά δεν είναι.
Τέλος, θέλω να υπενθυμίσω κάποια αυτονόητα. Φυσικά, πολλοί
μπορεί να διαφωνούν με τα παραπάνω. Δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα. Είναι
ελεύθεροι να αντιμετωπίσουν τα δικά τους διλήμματα με τον δικό τους τρόπο. Δεν
θεωρώ ότι έχω το αλάθητο, εκφράζω απλώς τις απόψεις μου. Άλλωστε, δεν θεωρώ καν
ότι όλοι οι vegan γονείς, σώνει και καλά πρέπει να έχουν την ίδια στάση σε όλα
αυτά τα σοβαρά θέματα. Δεν δέχομαι όμως και την αλαζονεία και αφέλεια κάποιων
που ένα πρωί, μετά από ένα hangover, κοιτάχτηκαν στον καθρέπτη και αντίκρισαν
με δέος τον Μέγα Πρέσβη της Ανωτάτης Βιγκανικής, και έκτοτε ασκούν αδιάκοπα
πίεση σε βαθμό εκφοβισμού και bullying (προσωπικές προσβολές, μέχρι και απειλές
για καταγγελίες) να υποδείξουν το τι θα λέει, τι θα αποφασίσει, και πώς θα
συμπεριφερθεί ο κάθε ένας από εμάς, λες και πρέπει να μιλάμε και να δρούμε όλοι
μας με μία φωνή, την δική τους. Την θεώρησή τους για την ελευθερία επιλογής την
αντιληφθήκαμε ήδη παραπάνω και μας έχει προκαλέσει μεγάλη ανατριχίλα, είναι
αλήθεια.
Ως εκεί όμως το αστείο και η γραφικότητα. Γιατί το θέμα έχει να κάνει
με τα παιδιά μας και το μέλλον τους και δεν σηκώνει άλλο. Γι’αυτό κι εμείς αποφασίζουμε ότι “when they go low, we go high”. Επιθυμούμε το καλύτερο για τα παιδιά μας και έχουμε πολλή
δουλειά να κάνουμε για τον στόχο αυτό. Η ομάδα προχωρά και κάθε μέρα γίνεται
όλο και πιο δυνατή, όλο και πιο συνεκτική, όλο και πιο συνειδητή. Είμαι
πεπεισμένη ότι όλων τα παιδιά μας θα έχουν όφελος από όλο αυτό που συμβαίνει
εδώ μέσα. Γι’ αυτό πιστεύω ότι δεν πάει στράφι ο χρόνος που αφιέρωσα για να
γράψω αυτό το κείμενο, αλλά ούτε και ο δικός σας για να το διαβάσετε. Σας
ευχαριστώ και αναμένω με χαρά να συζητήσουμε το αρχείο που παραθέτω!
Αναφορές
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ: ΕΠΙΣΤΟΛΗ ΠΡΟΣ ΝΗΠΙΑΓΩΓΟΥΣ
[ 9/9/2016]
[Ονοματεπώνυμο παιδιού: ΧΧΧ ΥΥΥ]
Ενημερωτικό σημείωμα
Αγαπητές δασκάλες,
Μέχρι να έχουμε την ευκαιρία να γνωριστούμε καλύτερα από
κοντά, σας δίνουμε, μαζί με τις ευχές μας για χαρούμενη και εποικοδομητική
χρονιά, μερικές πληροφορίες για την [ΧΧΧ] και την οικογένειά της, που
πιστεύουμε ότι θα σας φανούν χρήσιμες.
1. Το σύστημα αξιών (system of beliefs) της οικογενείας μας
περιέχει, μεταξύ άλλων, τον έμπρακτο σεβασμό προς το δικαίωμα των ζώων για
ελεύθερη ζωή όταν δεν υπάρχει σοβαρός λόγος αυτό το δικαίωμα να
καταστρατηγηθεί. Αυτό αναφέρεται συχνά διεθνώς με τον όρο veganism ενώ τα άτομα
ονομάζονται vegans. Αυτό στην πράξη σημαίνει ότι δεν χρησιμοποιούμε ζώα ή ζωικά
προϊόντα για διατροφή, ένδυση, καλλυντικά, ψυχαγωγία, εκπαίδευση, ούτε
χρησιμοποιούμε είδη προσωπικής υγιεινής και καλλυντικά στην παραγωγή των οποίων
(ή των συστατικών τους) περιλαμβάνεται ο πειραματισμός σε ζώα. Μία περιγραφή
του συγκεκριμένου συστήματος αξιών, δείτε www.HowDoIGoVegan.com.
Επιπλέον, η επιλογή αυτή στηρίζεται στην γνώση ότι η διατροφή αυτή δεν θέτει το
παιδί σε κίνδυνο υγείας (πιθανότατα μάλιστα το αντίθετο), όπως λένε όλοι οι
«συμβατικοί» Oργανισμοί και Φορείς Υγείας. Τέλος, το γεγονός ότι η διατροφή
αυτή είναι πιο φιλική στο περιβάλλον είναι ένα επιπλέον κίνητρο. Η επιλογή για
αυτόν τον τρόπο ζωής είναι κάτι για το οποίο είμαστε περήφανοι και προσπαθούμε
το ίδιο να εμφυσήσουμε και στην [ΧΧΧ], με αποτέλεσμα να είναι ένα θέμα το οποίο
δεν το κρύβουμε, δεν ντρεπόμαστε να το συζητήσουμε ανοικτά, δεν αποφεύγουμε τον
συνεχή διάλογο με το παιδί μας ή με άλλους που εμπλέκονται στην ανατροφή του.
Δεν νιώθουμε ότι είναι κάτι που πρέπει να συζητείται με μισόλογα ή ψιθυριστά. Από
την άλλη, αντιλαμβανόμαστε ότι είναι μία επιλογή που θέτει την [ΧΧΧ] σε μία
μειονότητα και δημιουργεί πρακτικές δυσκολίες, όλες κατανοητές. Αυτές
προσπαθούμε να αντιμετωπίσουμε σε συνεργασία με το Σχολείο, διασφαλίζοντας την
συνέπεια με τις αξίες μας. Το Σχολείο έχει υπάρξει, και παραμένει, αρωγός σε
αυτήν μας την προσπάθεια.
Μία απόρροια των παραπάνω είναι ότι, για παράδειγμα, η [ΧΧΧ]
δεν θα ακολουθήσει εάν κάποια ημέρα:
- οργανωθεί
επίσκεψη στο Αττικό Ζωολογικό Πάρκο, π.χ. για παραστάσεις δελφινιών
(εξαιρούνται καταφύγια αποκατάστασης και επανένταξης ζώων, βλ. Αρχέλων,
Αρκτούρος, Άνιμα κ.ά.)
- προγραμματιστεί
η επαφή των παιδιών με ζωικά προϊόντα (π.χ. αυγά).
Θα εκτιμούσαμε πολύ, αν προγραμματίζετε κάποια δραστηριότητα
όπως οι παραπάνω, να προβλέψετε ώστε η [ΧΧΧ] να απασχοληθεί σε άλλο
τμήμα/δραστηριότητα ή με εναλλακτικά υλικά (π.χ. διακόσμηση ξύλινων αυγών), ή
αν αυτό δεν είναι εφικτό, να μας ενημερώσετε αρκετές ημέρες πιο πριν, ώστε να
μπορέσουμε να ρυθμίσουμε την δουλειά μας για να μπορέσουμε να απασχολήσουμε
εμείς την [ΧΧΧ].
2. Πρόταση για επικοινωνία με άλλο σχολείο. Δεδομένου ότι η
κ. [ΕΠΩΝΥΜΟ ΔΙΕΥΘΥΝΤΡΙΑΣ] μάς παρότρυνε να δώσουμε στους δασκάλους προτάσεις
επικοινωνίας με άλλα σχολεία ή ιδρύματα, προτείνουμε την επικοινωνία του
τμήματος της [ΧΧΧ] με το σχολείο Muse School στην Καλιφόρνια. Είναι ιδιωτικό
σχολείο, ιδρυθέν από την Suzy Amis Cameron και χρηματοδοτηθέν από τον James
Cameron (σκηνοθέτη του «Τιτανικού»). Ο σεβασμός σε όλα τα ζώα, η προαγωγή της
υγείας, και το μικρό οικολογικό αποτύπωμα συνδυάζονται σε όλες τις
δραστηριότητες του σχολείου και στο αποκλειστικά φυτοφαγικό μενού του (που έχει
λάβει διάκριση για το πόσο υγιεινό είναι). http://www.museschool.org/
Θα είναι χρήσιμο για τα άλλα παιδιά της τάξης να έρθουν σε
επαφή με ένα πρωτοποριακό σχολείο που εφαρμόζει στην πράξη την πλήρη φυτοφαγία.
3. Δραστηριότητες μαγειρικής/ζαχαροπλαστικής στην τάξη. Σε
περίπτωση που προγραμματίζετε δραστηριότητες μαγειρικής ή ζαχαροπλαστικής μέσα
στην τάξη, παρακαλώ να με συμβουλευτείτε ώστε να μην αποκλειστεί η [ΧΧΧ] από
την παρασκευή και κατανάλωσή των δημιουργιών της τάξης. Μπορώ να σας δώσω
εύκολες συνταγές (για ψωμί, muffins, cakes, κ.λπ.) που δεν περιέχουν ζωικά,
είναι κατά κανόνα πιο υγιεινές από τις αντίστοιχες με ζωικά (όλοι οι γονείς θα
είναι ικανοποιημένοι με αυτό), και είναι αναντίρρητα και πιο ασφαλείς (από
άποψη μολύνσεων) για μικρά παιδιά. Αρκετές συνταγές υπάρχουν ήδη στο site www.veganmama.gr.
4. Δραστηριότητες μαγειρικής/ζαχαροπλαστικής στην τάξη από
προσκεκλημένους γονείς. Θα ήθελα να σας παρακαλέσω, εάν έλθουν γονείς στην τάξη
για να μαγειρέψουν, να τους ενημερώσετε για την ιδιαιτερότητα της [XXX] (ώστε
ει δυνατόν να χρησιμοποιήσουν συνταγή χωρίς ζωικά ή να έχουν χωριστή πρόβλεψη)
και εμένα για να τους δώσω τυχόν «δύσκολα» γι αυτούς υλικά (π.χ. γάλα αμυγδάλου
αντί ζωικό, φυτικό τυρί και παριζάκι, αντί για ζωικό) ή εναλλακτικές συνταγές
(π.χ. ομελέτα χωρίς αυγά). Όταν η [ΖΖΖ – η μεγάλη μας κόρη] ήταν στα νήπια,
είχε στενοχωρηθεί που είχε έρθει μια μαμά, έφτιαξε πίτσα, και έβαλε σε όλες τις
πίτσες τυρί, ενώ θα μπορούσε απλώς κάποιος (η ΖΖΖ δεν το έκανε) να της ζητήσει
να φτιάξει μία χωρίς τυρί. Ήρθε στενοχωρημένη στο σπίτι, όχι γιατί δεν έφαγε,
αλλά γιατί κανείς δεν την σκέφτηκε. Θα θέλαμε να αποφύγουμε να συμβεί το ίδιο
και στην ΧΧΧ, ειδικά δεδομένου ότι πάντα υπάρχουν εύκολες λύσεις ώστε να μην
νιώθει excluded το παιδί. Εμείς προσπαθούμε να μάθουμε στα παιδιά μας να μην
αναμένουν ότι πάντοτε θα είναι εφικτό να λαμβάνονται υπόψη οι επιλογές μας. Από
την άλλη, μια εύκολη λύση, που την κάνουμε σε κεράσματα γενεθλίων, είναι να
στείλουμε κάτι, π.χ. μπισκότα, που αρέσει στην [ΧΧΧ], ώστε να της δοθεί αυτό ως
κέρασμα.
5. Κεράσματα γενεθλίων. Θα σας παρακαλούσαμε να ενημερώσετε
τους γονείς για τις διατροφικές ιδιαιτερότητες των παιδιών της τάξης, και να
τους παροτρύνετε να επικοινωνήσουν με τους γονείς των αντίστοιχων παιδιών εάν
σκοπεύουν να στείλουν κεράσματα. Όταν στέλνω εγώ κεράσματα, προσπαθώ να καλύπτω
όλα τα παιδιά της τάξης (αλλεργίες και δυσανεξίες) αλλά χρειάζομαι την ενημέρωση
εκ των προτέρων, ώστε να μπορώ να σχεδιάσω το καλύτερο δυνατό κέρασμα για όλα
τα παιδιά.
6. Βασιλόπιτα τάξης. Τέλος, θέλω να δηλώσω από τώρα την
διάθεσή μου να έλθω στην τάξη να φτιάξουμε τη Βασιλόπιτα της τάξης μαζί με τα
παιδιά. Έχω μια καταπληκτική και δοκιμασμένη συνταγή με μπανάνες και κομμάτια
σοκολάτας, που δεν περιέχει μαργαρίνη (μόνο ελαιόλαδο), την οποία λατρεύουν
παιδιά και μεγάλοι. Το είχαμε κάνει όταν η ΖΖΖ ήταν στο Νηπιαγωγείο (Δεκέμβριος
2014) και συμμετείχαν όλα τα παιδιά στην παρασκευή της.
Ελπίζουμε να έχουμε την ευκαιρία να συζητήσουμε τα παραπάνω
από κοντά. Όμως, επειδή οι ημέρες αυτές είναι δύσκολες, ειδικά για εσάς που
έχετε να γνωρίσετε πολλά παιδιά, πιστεύουμε ότι το παρόν σημείωμα θα σας είναι
χρήσιμο για την αρχική περίοδο.
Με τιμή,
Ονοματεπώνυμο μητέρας Τίτλοι, στοιχεία επικοινωνίας κλπ
Ονοματεπώνυμο πατέρα Τίτλοι, στοιχεία επικοινωνίας κλπ
---------------------------------
Αν δεν είσαι vegan, γίνε vegan. Η ολική
χορτοφαγία (veganism) είναι μη-βία. Κυρίως είναι μη-βία προς άλλα
αισθανόμενα όντα. Αλλά είναι και μη-βία προς τη γη και μη-βία προς τον
εαυτό σου.
Και ποτέ, μα ποτέ, μην πεισθείς από την
παράλογη ιδέα ότι πρέπει να προωθήσουμε την "χαρούμενη εκμετάλλευση" των
ζώων ώστε οι άνθρωποι να γίνουν vegan. Ολόκληρη η βιομηχανία της
"χαρούμενης εκμετάλλευσης" έχει μόνο έναν στόχο: να κάνει τους ανθρώπους
να νιώσουν άνετα με την εκμετάλλευση των ζώων και να την συνεχίσουν.
Η ολική χορτοφαγία είναι ΔΙΚΗ ΜΑΣ επιλογή.
Έχουμε την ικανότητα να πούμε όχι στη βία. Έχουμε την ικανότητα να
αναγνωρίσουμε τα ζώα ως πρόσωπα/άτομα. Έχουμε την ικανότητα να αρνηθούμε
τα ζώα ως ιδιοκτησία. Έχουμε την ικανότητα να πούμε όχι στο σπισισμό.
Έχουμε την ικανότητα να λύσουμε το πρόβλημα της εκμετάλλευσης των ζώων
με τον μοναδικό τρόπο που υπάρχει: καταργώντας τη ζήτηση για ζωικά
προϊόντα.
---------------------------------
Ελεύθερη μετάφραση (και αρχικό κείμενο) από την ιστοσελίδα του Professor Gary Francione, Rutgers School of Law-Newark, USA.
---------------------------------
If you are not vegan, please go vegan. Veganism is about nonviolence.
First and foremost, it’s about nonviolence to other sentient beings. But
it’s also about nonviolence to the earth and nonviolence to yourself.
And never, ever buy into the nonsensical notion that we need to
promote “happy exploitation” in order to get people to go vegan. It’s
the opposite: the entire “happy exploitation” industry has one goal: to
make the public more comfortable about animal exploitation.
Veganism is OUR choice. We have the ability to say no to violence. We
have the ability to affirm the personhood of animals. We have the
ability to reject the status of animals as property. We have the ability
to say no to speciesism. We have the ability to solve the problem of
animal exploitation in the only way it can be solved: by abolishing the
demand for animal products.
Source: website of Professor Gary Francione, Rutgers School of Law-Newark, USA.
